Το Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Εταιρείας Περιοδοντολογίας & Οδοντικών Εμφυτευμάτων πληροφορήθηκε με βαθύτατη οδύνη και θλίψη τον θάνατο του Φώτη Μήτση, στις 25 Ιουλίου 2019, ο οποίος διετέλεσε ιδρυτικό μέλος και Πρόεδρος της Εταιρείας, Τακτικός Καθηγητής της Έδρας Οδοντικής Παθολογίας και Θεραπευτικής (1972-1992), Κοσμήτορας (1975–1977) και Πρόεδρος (1983–1987) της Οδοντιατρικής Σχολής, και Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (1979–1980).
Ο πρόεδρος Χαράλαμπος Καλαϊτζάκης και το Διοικητικό Συμβούλιο αποφάσισαν τα κάτωθι:
1) Να αποσταλούν συλλυπητήρια στους οικείους του
2) Να αναρτηθεί η απόφαση στην ιστοσελίδα της ΕΠΕ
3) Να δημοσιευθεί η απόφαση στον ημερήσιο τύπο (εφημερίδα Η Καθημερινή, 31 Ιουλίου 2019)
4) Να αφιερωθεί στη μνήμη του η επιστημονική συνεδρία της 18ης Οκτωβρίου 2019
5) Να δοθεί οικονομική ενίσχυση ύψους 500 ευρώ στο ίδρυμα ΠΝΟΗ στη μνήμη του
Επιπλέον αποφασίστηκε στην εναρκτήρια εκδήλωση της εταιρείας για το ακαδημαϊκό έτος 2020-21, η οποία προγραμματίστηκε για τις 18 Σεπτεμβρίου 2020, στην Αίγλη Ζαππείου, να μιλήσουν προς τιμήν του εκλιπόντος Φ. Μήτση η κυρία Ανθούλα Διαμάντη- Κηπιώτη,
τ. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΚΠΑ & Επίτιμη Πρόεδρος της εταιρείας και ο κύριος Βασίλης Πανής, Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ.
Δυστυχώς την ίδια ακριβώς χρονική περίοδο η σφοδρότερη υγειονομική κρίση των τελευταίων εκατό ετών, λόγω του κορωνοϊού SARS-COV-2, βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη στην πατρίδα μας και ανάγκασε την εταιρεία, λόγω των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία, να αναβάλλει την συγκεκριμένη εκδήλωση.
Σήμερα με ιδιαιτέρως μεγάλη χαρά δημοσιεύουμε το γραπτό κείμενο των ομιλιών, της κυρίας Α. Διαμάντη- Κηπιώτη και του κυρίου Β. Πανή, στο ηλεκτρονικό περιοδικό της εταιρείας μας «Εξελίξεις στην περιοδοντολογία» και τους ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική τους προσφορά να παρουσιάσουν μέσα από τα κείμενα τους την ζωή, το έργο αλλά και την προσωπικότητα του Φ. Μήτση.
Χαράλαμπος Καλαϊτζάκης
Απερχόμενος Πρόεδρος
Ελληνική Εταιρεία Περιοδοντολογίας & Οδοντικών Εμφυτευμάτων
Ανθούλα Διαμάντη- Κηπιώτη
τ. Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΕΚΠΑ
Επίτιμη Πρόεδρος της ΕΠΕ
Θεωρώ τιμή μου που το Δ.Σ. της εταιρείας μας μου ανέθεσε να γράψω για τον Φώτη Μήτση, εμένα ανάμεσα από τόσους πολλούς- πάσης φύσεως- μαθητές και συνεργάτες που είχε στην πορεία του. Εκτός από την τιμή θεωρώ ότι κατά κάποιο τρόπο δικαιούμαι να μιλήσω για έναν άνθρωπο που επί σαράντα και πλέον χρόνια έζησα κοντά.
Η σχέση ξεκίνησε όταν ο τιμώμενος, γυρίζοντας από τις σπουδές του στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, αποφάσισε να αναβαθμίσει το ιατρείο του και χρειαζόταν μια καλή και έμπιστη βοηθό. Οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο του υπέδειξαν εμένα και τον διαβεβαίωσαν ότι είμαι καλή φοιτήτρια, έξυπνη, σοβαρή και υπεύθυνη. Προβληματίστηκα πολύ τότε για το τι έπρεπε να κάνω. Δεν ήθελα να δουλέψω, παρότι τα οικονομικά μου ήταν άθλια, γιατί και ο ελεύθερος χρόνος μου ήταν πολύ περιορισμένος και η εμπειρία μου από δύο προηγούμενες συνεργασίες σε ιατρεία ήταν τραυματική. Από την άλλη, μου ήταν δύσκολο και δυσάρεστο να αρνηθώ την βοήθειά μου σε αυτόν τον βαρύ και αυστηρό ‘’δάσκαλo’’ που θα τον έβρισκα μπροστά μου στις σπουδές μου. Η μητέρα μου, – ήμουν ορφανή από πατέρα-με συμβούλεψε και αποδείχθηκε προφητική: ‘’Να πας παιδί μου να δουλέψεις σε αυτόν τον κύριο. Είναι Ηπειρώτης, δηλαδή καλός άνθρωπος. Έτσι είμαστε εμείς! Μονοκόμματοι, ξεροκέφαλοι, χωρίς πολλά-πολλά, αλλά σταθεροί, τίμιοι, ντόμπροι’’. Πήγα διστακτική και αμήχανη να τον συναντήσω με σκοπό να αρνηθώ την συνεργασία. Το αποτέλεσμα; Έμεινα κοντά του σε μια σχέση που κτίστηκε αργά και σταθερά και από αυτήν της μαθήτριας προς τον δάσκαλό της, έγινε σχέση συνεργασίας, φιλική και οικογενειακή σχέση, τελικά μια διαδραστική και σημαντική σχέση, μέχρι το τέλος της ζωής του.
Αν επιχειρούσα να αναφέρω γεγονότα, μνήμες και συναισθήματα από την πορεία των σαράντα και πλέον αυτών χρόνων, αντιλαμβάνεσθε ότι θα χρειαζόταν πολύ ‘’μελάνι’’. Η πορεία του γεμάτη, η σταδιοδρομία του πολυσχιδής, τα αξιώματα που κατάκτησε σημαντικά, η κοινωνική προσφορά του μεγάλη. Όλα στον υπερθετικό. Αλλά εμένα, όλα αυτά τα θαυμάσια στοιχεία, μαζί ιδωμένα και ειπωμένα με απωθούν, ίσως λίγο με προβληματίζουν . Μου μοιάζουν κάπως με επιμνημόσυνους λόγους που ο νεκρός..δεδικαίωται, γιατί τα έχει πράξει όλα, θαυμάσια, τέλεια, άμεμπτα. Εδώ όμως δεν είναι μια τέτοια περίπτωση. Είναι, ελπίζω, μια ειλικρινής καταγραφή, χωρίς υπερβολές και μια ανάλυση της σημαντικότερης πτυχής της προσωπικότητάς του, αυτή του ‘’δασκάλου’’.
Πριν φτάσουμε εκεί θεωρώ ότι δεν μπορούμε να αναφερθούμε σε οποιοδήποτε κομμάτι της προσωπικότητας και της πορείας ενός ανθρώπου, αν δεν γνωρίσουμε τον ιστορικό, πολιτικό, κοινωνικό, οικογενειακό του περίγυρο, που επηρεάζει αρνητικά ή θετικά την εξέλιξή της. Θα ξεφύγω λοιπόν από τoν βασικό μου σχολιασμό, του ρόλου του ‘’δασκάλου’’, γιατί νομίζω ότι κανείς δεν μπορεί να περιγράψει ένα βουνό βλέποντας μόνον τη μια πλαγιά του.
Γενέθλια γη και πρώτα βήματα
Ο Μήτσης γεννήθηκε στο Φοινίκι της Θεσπρωτίας το 1926, τέσσερα χρόνια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Το Φοινίκι είναι ένα πολύ μικρό χωριό, σκαρφαλωμένο σε μια πλαγιά, στα βουνά που βρίσκονται στην πιο φτωχή, την πιο άγονη και την πιο ξεχασμένη περιοχή της χώρας, κοντά στα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Γεννήθηκε σε μια εποχή που η βαρύτατα τραυματισμένη Ελλάδα πάλευε απεγνωσμένα να βγει από το βυθό των ατελείωτων προβλημάτων της. Η φτώχεια ήταν ο κανόνας, οι εξαιρέσεις ελάχιστες και ύποπτες. Η οικογένειά του ήταν μέσα στα όρια του κανόνα. Φτώχεια πάνω στη φτώχεια. Ο πατέρας μετανάστης στην Αμερική, ανάμεσα από μυριάδες άπλυτα πιάτα, πολεμούσε να εξοικονομήσει τον επιούσιο για αυτούς που είχε αφήσει πίσω. Την γιαγιά, την γυναίκα του και τα τρία αγόρια του. Το σπιτικό του Μήτση εκτός από αγάπη, δεν είχε παρά να του προσφέρει ελάχιστα.
Τελείωσε, με επίδοση στα μαθήματα άριστη, το μονοτάξιο Δημοτικό του χωριού του. Δηλαδή ένα σχολείο που βρίσκεται ένα σκαλοπάτι παραπάνω από το τίποτα. Τολμώ να πω ότι το μικρό εκείνο ‘’σχολειό’’ αποτέλεσε μια σταθερή και αξιόλογη βάση για την επιτυχία και πρόοδο στην μετέπειτα πορεία του. Και τούτο γιατί αξιώθηκε ικανοποιητικής παιδείας σ’ αυτό από εκλεκτούς δασκάλους, και κυρίως από τον δάσκαλό του Αλέκο Κομιανό, τον οποίο πολύ συχνά ανέφερε με σεβασμό και τρυφερότητα. Προφανώς αποτέλεσε για αυτόν ένα πρότυπο, το πρώτο πρότυπο δασκάλου. Λόγω του πολέμου έβγαλε το Γυμνάσιο διαδοχικά σε 4 σχολεία. Ημιγυμνάσιο Φιλιατών, Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων-Πνευματικό Θησαυροφυλάκιο της Ηπείρου-, Γυμνάσιο Παραμυθιάς, Γυμνάσιο Κέρκυρας.
Αν θελήσουμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα από αυτή την πρώτη περίοδο της ζωής του θα λέγαμε : Αγώνας για επιβίωση με συνειδητή συμμετοχή και προσωπική δουλειά στα χωράφια για την καθημερινή τροφή, αγώνας και βάσανο και ξεσπίτωμα για να κερδηθεί το στοίχημα της βασικής και της γυμνασιακής εκπαίδευσης. Δεν ήταν ο μόνος, δεν ήταν η εξαίρεση, αλλά οπωσδήποτε δεν ήταν και ο κανόνας. Oλα αυτά τα παιδιά που πάλευαν για τα αυτονόητα, που αγωνίζονταν και αρίστευαν στο σχολείο δεν το επεδίωκαν από ματαιοδοξία ή ναρκισσισμό αλλά από την βαθύτερη τους ανάγκη να ξεφύγουν από την μιζέρια και να διακριθούν με μόνο εφόδιό τους την γνώση. Άλλη ελπίδα από την προκοπή στα γράμματα δεν υπήρχε.
Η ηρωική περίοδος
Ερχόμαστε στην δεύτερη περίοδο, την ηρωική, την εποχή της εθνικής αντίστασης. Η αντίσταση του ελληνικού λαού ενάντια στους φασίστες κατακτητές είχε αρχίσει να φουντώνει σε όλα τα μέρη της πατρίδας μας. Υπακούοντας στη φωνή της εθνικής του συνείδησης εντάχθηκε, από τους πρώτους σ’ αυτή. Με τόλμη, ενθουσιασμό και υψηλό εθνικό φρόνημα, προσέφερε μέχρι τέλους σ’ αυτόν τον αγώνα τις πολύτιμες υπηρεσίες σου. Η τιμητική αμοιβή γι’ αυτόν τον αγώνα, κοσμεί το σώμα του, είναι το τραύμα από σφαίρα ύπουλου Αλβανοτσάμη που δέχθηκε κατά την εκτέλεση του πατριωτικού του καθήκοντος και που παρά λίγο να του στοιχήσει την ζωή του. Η άλλη αμοιβή, καθόλου τιμητική, ήταν ότι στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του έβρισκε πάντα αυτή την προσφορά ανυπέρβλητο ‘’αμάρτημα’’, που τον χαρακτήριζε δυσμενώς και τον εμπόδιζε να προχωρήσει.
Ανέφερα ότι είναι η ηρωική του περίοδος και δεν ξέρω πως να το τονίσω περισσότερο εμφατικά. Είναι η περίοδος ‘’άγιο εικόνισμά’’ του, είναι τα ‘’ιερά και τα όσια’’ του και αλλοίμονο σε όποιον τολμούσε να του την μειώσει ή να την αμφισβητήσει. Γινόταν αυτόματα θανάσιμος εχθρός του και τον διέγραφε.
Η περίοδος της προσπάθειας και της ανόδου
Όταν οι πολεμικές συρράξεις- εθνικές και εμφύλιες- κόπασαν, φόρεσε τα παπούτσια του, –με σόλες από λάστιχα αυτοκινήτου, τότε σχεδόν όλη η Ελλάδα τέτοια φορούσε–πήρε την ευχή της μάνας του και ήρθε στην Αθήνα. Φύση ανήσυχη, οπλισμένος με θέληση, φιλόδοξος για στόχους μεγάλους, οραματίζεται να κατακτήσει τις κορυφές της επιστήμης τις ψηλότερες. Κι έτσι αγέρωχος και αταλάντευτος στις αποφάσεις του ξεκινά και επί σειρά ετών συνεχίζει τον καινούργιο φιλόδοξο αγώνα του. Ώσπου στο τέλος δικαιώνεται. Εκλέγεται, μετά από ιδιαίτερες ταλαιπωρίες στο αξίωμα του Καθηγητή της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Αθήνας. Αποκορύφωμα όμως και δικαίωση όλων των προσπαθειών και των αγώνων, ήταν η εκλογή του ως Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών κατά το ακαδημαϊκό έτος 1979–1980.
Έγινε ο πρώτος Οδοντίατρος Πρύτανης, ο πρώτος Πρύτανης που ξεκίνησε από μονοτάξιο Δημοτικό Σχολείο, μιας ξεχασμένης περιοχής της Ελλάδας, ίσως ο μοναδικός πρύτανης που παιδί φορούσε παπούτσια από ελαστικά αυτοκινήτου. Ακούγεται σαν μύθος, όταν μάλιστα υπάρχει ένα αίσιο και λαμπρό τέλος. Στη πραγματικότητα όμως διάβηκε ένα μακρύ και δύσκολο δρόμο, κατάσπαρτο από ζιζάνια και τριβόλους, ένα ζοφερό μονοπάτι, που μόλις στην τελευταία του καμπή αχνοφάνηκε το φως της ελπίδας και της επιτυχίας. Και μόνον απ’ αυτή την εισαγωγή μπορεί να κατατάξει κανείς τον Μήτση, στους ξεχωριστούς, αυτούς που κάνουν τη διαφορά.
Κοσμητεία και Προεδρία στην Οδοντιατρική
Ο ρόλος του Φ. Μήτση σε δύο κρίσιμες περιόδους για την εκπαίδευση αλλά και την τύχη της Οδοντιατρικής στην εποχή της χούντας και στη συνέχεια της μεταπολίτευσης ήταν σημαντικός, απαιτητικός και διδακτικός. Είχε να αντιμετωπίσει καταστάσεις που μόνο όσοι τις έζησαν μπορεί να τις εκτιμήσουν. Χρειαζόταν σοβαρότητα, επιδεξιότητα, μέτρο και προφανώς κάποια λεβεντιά, να περπατάς σε τεντωμένο σκοινί πάνω από νάρκες, στον ίδιο σου το χώρο και συγχρόνως να αντιμετωπίζεις τις ασφυκτικές πιέσεις της χούντας, όντας σε δυσμένεια. Νουθετούσε τους φοιτητές του σαν να ήταν παιδιά του, είχε αγωνία για την τύχη τους, χωρίς να τους λέει πολλά και να τους εμποδίζει στις αντιδράσεις τους. Θα έλεγα ήταν μια βουβή αλλά εύγλωττη συνεννόηση. Τους έκανε να τον εμπιστεύονται. Όταν η χούντα έπεσε, ξεκίνησε η ‘’αποχουντοποίηση’’. Ο Φώτης Μήτσης βρέθηκε στο κέντρο ενός τυφώνα. Οι φοιτητές απαιτούσαν απομάκρυνση των συνεργασθέντων με την δικτατορία καθηγητών και φοιτητών, οι δε καθηγητές θεωρούσαν ότι ο Κοσμήτορας ενδίδει και δεν τους προστατεύει επαρκώς. Προσπάθησε με ψυχραιμία και σωφροσύνη και πέτυχε να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, εκμεταλλευόμενος κάθε τι το ευεργετικό για το καλό της Σχολής.
Το γεγονός της πρυτανείας του Φ. Μήτση
Παρόλο που είναι μέρος της ιστορίας της εξέλιξης της Οδοντιατρικής επιστήμης, αποτέλεσε ορόσημο και αποφασιστική προσφορά για όλον τον Οδοντιατρικό κλάδο. Δεν θα σταθώ στα γεγονότα, αλλά θα επισημάνω πάλι μόνον ότι θεωρώ ότι διδάσκει και παροτρύνει. ‘’Τότε βγήκαμε στο φως της ημέρας’’ λέει κάπου ο αείμνηστος Αιμίλιος Δημητριάδης και συνεχίζει. ‘’Στο πρόσωπό του δικαιώθηκαν οι πολύχρονοι αγώνες μιας τάξης. Η Πρυτανική τήβεννος δεν αγκάλιασε τότε μόνον τον Μήτση αλλά ολόκληρη την Οδοντιατρική’’.
Πρώτη προσφορά του Φώτη Μήτση ως πρύτανη υπήρξε κάτι το οποίο σημειώθηκε ήδη με αυτήν καθεαυτή την εκλογή του στην Πρυτανεία, πριν καν αρχίσει να εργάζεται. Γνωρίζουμε ότι τα Πανεπιστήμια δεν είναι παρά η έκφραση του γενικότερου κοινωνικού περίγυρου και γνωρίζουμε επίσης ότι η ελληνική κοινωνία την μετεμφυλιακή περίοδο είχε μια μονομέρεια. Υπήρχε το κράτος της εθνικοφροσύνης με την τότε έννοια, από το οποίο είχε υποφέρει και ο ίδιος. Με βάση το κριτήριο αυτό είχε διαμορφωθεί μια άρχουσα τάξη παντού, αλλά και στα πανεπιστήμια. Το αξίωμα του Πρύτανη καταλάμβανε συνήθως η άρχουσα αυτή τάξη, ενώ το Πανεπιστήμιο έκλεινε μέσα στους κόλπους του, όχι βέβαια στις ίδιες αναλογίες όπως η κοινωνία, εκπροσώπους όλων των τάσεων, όλων των νοοτροπιών, όλων των ιδεολογιών, φιλοσοφιών, στάσεων ζωής κ.λπ.
Η ανάδειξη του Μήτση στην Πρυτανεία έδειχνε και το άλλο πρόσωπο του Πανεπιστημίου. Έδειχνε το εύρος το οποίο υπήρχε στο Πανεπιστήμιο, και αυτό ήδη ήταν μια μεγάλη προσφορά. Έφερνε στην Πρυτανεία και την προϊστορία του και μαζί της έναν κόσμο που εκπρόσωπός του ως τότε δεν είχε ποτέ ανέλθει στο αξίωμα αυτό. Από τότε, όλοι οι νέοι της Ελλάδας, ανεξάρτητα καταγωγής, οικονομικής κατάστασης και ιδεολογικού προσανατολισμού μπορούσαν να ονειρεύονται, να προσδοκούν, να προσπαθούν να κατακτήσουν στόχους, χωρίς να θεωρούνται άτομα δεύτερης κατηγορίας.
Τα όσα συνέβησαν κατά την διάρκεια της Πρυτανείας του είναι συγκλονιστικά, καμιά φορά απίστευτα. Τα Πανεπιστήμια έβραζαν στην κυριολεξία. Συγκρούσεις σε όλα τα επίπεδα, φοιτητών, διδακτικού προσωπικού, Καθηγητών, Πρυτάνεων και Πολιτείας. Σύγκρουση δύο κόσμων του παλαιού και του καινούργιου. Ένταση, προβληματισμός και αδιέξοδα. Έχουν περάσει πλέον στην ιστορία ως καταστάσεις που είχαν φτάσει στα επικίνδυνα όρια της εξέγερσης. Η κατάσταση τελικά εκτονώθηκε με αναστολή της ισχύος ενός συγκεκριμένου νόμου που είχε ανάψει τις φωτιές. Ήταν πολλοί που συνέβαλλαν σε αυτό. Δεν ήταν μόνος του ο Φώτης Μήτσης που προκάλεσε εκτόνωση της οξύτητας. Νομίζω όμως ότι χωρίς αυτόν, στο πηδάλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών, ίσως οι υπόλοιπες δυνάμεις δεν θα τα είχαν καταφέρει μόνες τους.
Το ερώτημα είναι πώς κατάφερε και έπεισε ο Φώτης Μήτσης την πολιτική ηγεσία να αναστείλει προσωρινά τον νόμο. Ο Καθηγητής Μ. Σταθόπουλος, συνεργάτης στην ομάδα εργασίας για τον νόμο πλαίσιο και στη συνέχεια Πρύτανης του Πανεπιστημίου μας, θεωρεί ότι μαζί με την ακτινοβολία που εξέπεμπε η προσωπικότητά του , που αυξάνει την πειθώ που ασκεί, ήταν από τους ανθρώπους που, όταν αναλαμβάνουν υψηλά καθήκοντα αίρονται υπεράνω οποιωνδήποτε μερικότερων συμφερόντων.
‘’Έπεισε προφανώς ο Φώτης Μήτσης’’ λέει ‘’ότι μιλάει όχι ως εκπρόσωπος κάποιας μερίδας, κάποιας παράταξης από τις αντιμαχόμενες, αλλά μιλάει για το καλό του Πανεπιστημίου.
Η φλόγα, η διάθεση προσφοράς για την εκπλήρωση του σκοπού, στον οποίο αισθανόταν ταγμένος, δεν άφηνε αμφιβολία στον δέκτη των παρατηρήσεών του, ότι εκπροσωπεί εκείνη τη στιγμή το συμφέρον μόνο του Πανεπιστημίου’’. Και κατ’ επέκταση το γενικό συμφέρον του τόπου. Και μπροστά σ’ αυτό δεν μπορεί ν’ αντισταθεί κανείς εύκολα.
Πρότεινε και δημιούργησε την Επιτροπή Πρυτάνεων, που όποια και εάν ήταν η σύνθεσή της, μπόρεσε και την κέρδισε ο Φώτης Μήτσης σε ένα διαλλακτικό, συναινετικό, μετριοπαθές έργο, αποδεκτό από τους σώφρονες εκπροσώπους όλων των πλευρών. Βέβαια το έργο το οποίο παρήχθη τότε, όλο το Σχέδιο του Νόμου πλαισίου, ήταν ένα συλλογικό έργο. Δούλεψαν πάρα πολλοί σ’ αυτό. Αλλά την ευθύνη την είχε ο Μήτσης διαθέτοντας, μεταξύ άλλων ως μέσο ένα από τα σπουδαιότερα προσόντα του, την εργατικότητα και την αφοσίωση στο στόχο.
Σημαντικό όπλο του ήταν ότι είχε και έχει ένα χαρακτηριστικό που μάλλον δυστυχώς σπανίζει, έστω και εάν φαίνεται πολύ κοινό, τον κοινό νου. Συνδέεται δε ο κοινός νους με την μετριοπάθεια, την διαλλακτικότητα, την διαλεκτικότητα, την διαλογικότητα. Οι φοιτητές τον εμπιστεύονταν, είχε καλή σχέση μαζί τους, αλλά δεν τους χαριζόταν. Το ίδιο συνέβαινε και με τις άλλες μερίδες ή ομάδες συμφερόντων στο Πανεπιστήμιο.
Σταχυολογώντας κάποια από τα γνωρίσματα του που σημάδεψαν και καθόρισαν την πορεία του στην διοίκηση του Πανεπιστημίου, το κυρίαρχο νομίζω ότι ήταν η υπευθυνότητα του. Κι απ’ αυτήν πηγάζουν η εργατικότητα, η επιμονή και η υπομονή, η αξιοπρέπεια. Η ευθύνη αποτελούσε οδηγό των βημάτων του. Μια άλλη αρετή του ήταν η διορατικότητα. Αυτή η διορατικότητα, η ικανότητα να διακρίνει την πιθανή έκβαση των πραγμάτων, να ξεχωρίζει το ουσιώδες από το περιττό, αυτή η οξυδέρκεια, που σε απαλλάσσει από το βάρος των ανούσιων λεπτομερειών.
Σήμερα θα έλεγα συμπερασματικά ότι όσο η πληθωρική του ζωτικότητα τον οδηγούσε να γίνεται μέλος πολλών Επιτροπών, Οργανώσεων, Συμβουλίων, Διοικήσεων, άλλο τόσο, η σοφία του τον απέτρεπε να γίνει μέλος κομμάτων και να έχει κομματική εξάρτηση και καθοδήγηση. Αυτό πιθανόν είχε κόστος, αλλά του έδωσε το δικαίωμα να σκέφτεται ελεύθερα και να ενεργεί δημοκρατικά.
Ο Φ. Μήτσης δάσκαλος
Το βασικό γνώρισμά του όμως, που τον επέβαλε στον επιστημονικό χώρο, ήταν ότι ο Μήτσης γεννήθηκε δάσκαλος. Πιθανόν θα ήταν έξω από τη φύση του αν είχε ασχοληθεί με κάτι άλλο. Να γίνω λίγο πιο συγκεκριμένη. Και αρχικά να αναρωτηθώ, να προτείνω και να συμφωνήσουμε σε μερικά βασικά, για το τι σημαίνει Πανεπιστημιακός Δάσκαλος.!
Το Πανεπιστήμιο οφείλει να είναι χώρος παιδείας αφού είναι η τρίτη βαθμίδα παιδείας, η πιο απαιτητική που εισάγει τον νέο στην εξειδικευμένη γνώση. Πρέπει να είναι εστία που να εκπέμπει μηνύματα παιδείας και καλλιέργειας, να πείθει, να κινητοποιεί, να διδάσκει, να δείχνει τον δρόμο, να προβληματίζει και, προπάντων, να εμπνέει διδάσκοντες και διδασκομένους. Ζώντας στον αιώνα ‘’της κοινωνίας της πληροφορίας,’’ ο χώρος όπου κατ’ εξοχήν παράγεται, εμπεδώνεται και διαχέεται η πληροφορία με μορφή συστηματοποιημένης γνώσης είναι το Πανεπιστήμιο. Από αυτό κυρίως εκπηγάζει ο πλούτος και η καλλιέργεια των γνώσεων για να περάσουν στην περαιτέρω προώθηση και αξιοποίησή τους.
Στο επίκεντρο της λειτουργίας και του σκοπού του Πανεπιστημίου βρίσκεται η διδασκαλία. Ο πανεπιστημιακός κάθε βαθμίδας είναι εξ ορισμού πανεπιστημιακός δάσκαλος, αφού κύρια αποστολή του είναι να διδάξει την επιστήμη του στους φοιτητές. Από τα αρχαία χρόνια έχει επισημανθεί όμως ότι η επιστήμη δεν μπορεί να χωριστεί από την αρετή, γιατί τότε καταντά «πανουργία». Η επιστήμη λοιπόν δεν υφίσταται έξω από τη σφαίρα των ηθικών αρχών και αξιών αλλά συνυπάρχει και καθοδηγείται απ’ αυτές. Γι’ αυτό η καλλιέργεια και η μετάδοση της επιστήμης στο πανεπιστήμιο δεν πρέπει να χωρίζεται από την παράλληλη αναφορά στις ηθικές αρχές που διέπουν την επιστημονική γνώση και τις εφαρμογές της.
Θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει ότι το πανεπιστήμιο εκτός από χώρος παιδείας είναι μαζί και χώρος του πνεύματος. Γιατί μιλώντας για αρχές και αξίες μπαίνεις στο σύστημα αρχών και αξιών που συνιστά οτιδήποτε μπορούμε να ορίσουμε ως πολιτισμό. Αρχές και αξίες όπως η δημοκρατία, η δικαιοσύνη, η αξιοκρατία, η ελευθερία, η ισότητα, η ηθική, η αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα δικαιώματα, ο σεβασμός στους νόμους, τα δικαιώματα τού πολίτη κ.λπ. διδάσκονται και θεμελιώνονται στην πανεπιστημιακή διδασκαλία. Γιατί πώς μπορείς αλλιώς να καλλιεργήσεις την προσωπικότητα του φοιτητή, πώς μπορείς να τον κάνεις να νιώσει την ευθύνη του επιστήμονα, αν παράλληλα με την επιστημονική γνώση δεν καλλιεργήσεις την ψυχή και το πνεύμα, τις κοινωνικές, τις ηθικές και τις αισθητικές ακόμη ευαισθησίες του μελλοντικού επιστήμονα και δυνάμει ταγού της αυριανής κοινωνίας;
Τους Δασκάλους όμως δεν τους ‘’παράγουν’’ τα πανεπιστήμια. Όσα πτυχία και να κατακτήσει κανείς, ακόμα και να διδαχθεί και να εκπαιδευτεί σε ειδικά μαθήματα διδακτικής μεθοδολογίας,
λίγα θα του αποδώσουν εάν δεν έχει καταρχήν το μεράκι, ‘’το τσιβί’’ που λέμε στην Ήπειρο, να μεταδώσει οπωσδήποτε αυτά που κατέχει και εάν δευτερευόντως, δεν έχει τα πρότυπα.
Τα χρόνια που πέρασαν γνώρισα πολλούς πανεπιστημιακούς μέσα από ποικίλες σχέσεις. Σε κάθε περίπτωση, κατέληξα πως όλα είναι θέμα θέλησης, αγωγής και προτύπων. Τα είχε ο Μήτσης αυτά; Ναι τα είχε ! Θα ήταν αδύνατο να σημειώσει τόσες επιτυχίες στην εκπαιδευτική του σταδιοδρομία, αν δεν είχε αυτή την έμφυτη ροπή, την κλίση, αν δεν μπορούσε να δημιουργήσει την αίσθηση της αυθεντικότητας, της θέρμης, της φροντίδας ανάμεσα στον δάσκαλο και τον μαθητή, που επιτρέπει στον πρώτο ν’ αποκαλύπτει και στον δεύτερο ν’ ανακαλύπτει και να δημιουργούν και οι δύο ένα όργανο πνευματικής μετάγγισης, μια διαδοχή σκυτάλης στον αγώνα της προόδου της επιστήμης.
Μετά από αυτά που αναφέρθηκαν θα μίκραινε το νόημα και την ουσία αν αυτή η ανάλυση αφορούσε μόνον τον δάσκαλο που μας έμαθε ‘’να θεραπεύουμε’’. ‘’Το να ασκεί κανείς εντατικά την περιοχή του μυαλού του που αντιστοιχεί στο γνωστικό αντικείμενο της δουλειάς του είναι ο κανόνας’’, λέει ένας άλλος μαθητής. ‘’Η εξαίρεση είναι να μην αφήσει άτονο, αδιάφορο το υπόλοιπο τμήμα που αντιστοιχεί σε μείζονες ερεθισμούς του κοινωνικού μας γίγνεσθαι’’. Αναφέρθηκε ήδη προηγουμένως ότι ο Πανεπιστημιακός δάσκαλος οφείλει να είναι άνθρωπος πνευματικός, με αδιαπραγμάτευτες αρχές, να είναι ταγός. Διδάσκει έτσι επιπλέον, έμμεσα αλλά εξίσου σημαντικά, με το παράδειγμά του. Οι Λαοί, οι τάξεις, οι νέοι, για να προχωρήσουν χρειάζονται τους ήρωές τους, τα πρότυπά τους. Και ο Μήτσης αποτέλεσε ένα πρότυπο, που άφησε στους νεότερους.
- Η από Έδρας διδασκαλία. Δίδαξε από Έδρας για πολλά χρόνια, αλλά και συνέβαλε στην διαμόρφωση πολλών μαθημάτων στην Οδοντιατρική Σχολή και όχι μόνον. Αυστηρός και συνεπής στις ώρες διδασκαλίας, δεν ακύρωνε ποτέ και το εννοώ, για κανένα λόγο το μάθημά του και προετοιμαζόταν πάντοτε, ακόμη και για το πιο απλό αντικείμενο διδασκαλίας.
- Η πρακτική άσκηση. Έμπαινε στις Κλινικές και στα Εργαστήρια ξαφνικά και εκεί που δεν τον περίμενες. Παρακολουθούσε με πολύ ενδιαφέρον την δουλειά των φοιτητών στους ασθενείς, άκουγε τις παρατηρήσεις τους, τους έκανε μερικές διερευνητικές ερωτήσεις. Έβλεπε αν το διδακτικό προσωπικό ήταν στην θέση του, σοβαρό και μετρημένο. Ήταν πάντα εκεί ακόμη και σε περιόδους έντονης φόρτισης και κοπιαστικής απασχόλησης σε άλλα καθήκοντα, όπως Πρυτανεία, Νοσοκομείο Ευαγγελισμός, Κ.Ε.Σ.Υ. κ ά.
- Το Συγγραφικό έργο. Από την περίοδο των φοιτητικών του χρόνων, συνέλαβε το μήνυμα της αξίας του οποιουδήποτε βοηθήματος για χρήση των φοιτητών. Συνέγραψε, σε συνεργασία, σημειώσεις Ειδικής Νοσολογίας, που αποτέλεσαν πολύτιμο βοήθημα στην εκπαίδευση των φοιτητών. Από τότε η συγγραφική συμβολή του στην εκπαίδευση είναι μεγάλη μια και έχει συγγράψει πολλά σημαντικά βιβλία, τα οποία συχνά ενημέρωνε και βελτίωνε με σύγχρονες γνώσεις.
- Σε Μεταπτυχιακό επίπεδο. Με την αποκλειστική του ευθύνη τόσο στη διδασκαλία όσον και την οργάνωση τους ξεκίνησε αρχικά άτυπο Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σε επίπεδο Εργαστηρίου, με στόχο την ενημέρωση του διδακτικού προσωπικού. Στην συνέχεια το ίδιο έγινε σε επίπεδο τομέα, με τελικό στόχο την οργάνωση Μεταπτυχιακών Σπουδών στο Τμήμα, που ολοκληρώθηκαν και λειτουργούν μέχρι σήμερα.
- Η πρόσκληση διεθνούς φήμης δασκάλων και ερευνητών. Ήταν μια ιδέα του που υλοποιήθηκε πολύ νωρίς και είχε διπλό στόχο. Πρώτον την ενημέρωση των συνεργατών του στις εξελίξεις της επιστήμης από διαπρεπείς ερευνητές και κλινικούς και δεύτερον την καλλιέργεια διαπροσωπικών σχέσεων μ’ αυτούς τους επιστήμονες και τα εκπαιδευτικά κέντρα στα οποία υπηρετούσαν. Με τα όποια Αγγλικά του, πάντα με γνήσια Φοινικιώτικη προφορά, έπειθε με τρόπο θαυμαστό αυτούς τους ογκόλιθους της επιστήμης να μας φιλοξενήσουν, να μας εκπαιδεύσουν και να είναι ευτυχείς. Οι συνεργασίες ήταν καρποφόρες και εμείς βρήκαμε την θέση μας στο διεθνές επιστημονικό στερέωμα.
- Η διοργάνωση Συμποσίων, Συνεδρίων και άλλων επιστημονικών εκδηλώσεων. Με σκοπό την ενημέρωση του οδοντιατρικού κόσμου γενικά, αλλά κυρίως του διδακτικού προσωπικού της Σχολής πάνω στις σύγχρονες απόψεις ήταν μια διαδικασία που θεωρούσε απαραίτητη και σημαντική. Την υποστήριζε δυναμικά βρίσκοντας χορηγούς και δωρητές.
- Συμβολή στην συνεχιζόμενη εκπαίδευση του συνόλου του Οδοντιατρικού πληθυσμού. Συνεργάσθηκε με τους υπεύθυνους φορείς και ξεκίνησαν ενημερωτικά μαθήματα που εξελίχθηκαν διαχρονικά. Η εκστρατεία δεν αφορούσε μόνον την μετάδοση επιστημονικών γνώσεων στους συναδέλφους όλης της χώρας, αλλά και την αναβάθμιση του κύρους και της κοινωνικής εικόνας της Οδοντιατρικής.
- Η Ίδρυση της Ε.Π.Ε. Το 1982 εμπνέοντας και κινητοποιώντας συνεργάτες και συνοδοιπόρους υλοποίησε μια ακόμη ιδέα του την ίδρυση της Ελληνικής Περιοδοντολογικής Εταιρείας η οποία στα πρώτα της βήματα φιλοξενήθηκε ατύπως στους χώρους της Περιοδοντολογίας στην Οδοντιατρική Σχολή της Αθήνας. Κράτησε τα ηνία για λίγο, μέχρι να σιγουρευτεί ότι τα πνευματικά παιδιά του την στηρίζουν, βαδίζοντας σε καθαρούς δρόμους. Παρά τις αμέτρητες δύσκολες και κοπιαστικές ώρες που περάσαμε όλοι μας για να διαχειριστούμε φιλοδοξίες, ανασφάλειες και άγνοια, παρά τις αγωνίες ,τους θυμούς και τις απογοητεύσεις, το βέβαιο είναι ότι σε αυτή τη διαδρομή οι θετικές στιγμές ήταν πολλές, ουσιαστικές και κάποιες φορές συναρπαστικές!
Ίσως κάποιος υποστηρίξει ότι όλα τα παραπάνω, ή σχεδόν όλα, ήταν μέσα στα καθήκοντά και τις υποχρεώσεις του ως διευθυντή της Έδρας. Ίσως μέχρι ένα σημείο αυτό ισχύει ή τέλος πάντων θα έπρεπε να ισχύει. Με την διαφορά ότι για τον Μήτση δεν ήταν απλώς καθήκον και υποχρέωση ήταν… έμμονη ιδέα.
Από Μαθητές , Συνεργάτες
Οι έμμονες αυτές ιδέες δεν θα μπορούσαν να υλοποιηθούν αν δεν υπήρχε μια αυλή από ικανούς συνεργάτες που τον πίστεψαν, του συμπαραστάθηκαν και τον στήριξαν. Υπήρξαν σχεδόν όλοι μαθητές του και είχαν επιλεγεί κυρίως από τον ίδιον. Η συνεχής αναζήτηση αξιόλογων συναδέλφων για την στελέχωση του φυτωρίου, η επιλογή τους χωρίς ιδεολογικά κριτήρια και η επαγρύπνηση του χωρίς τέλος για την πορεία και την εξέλιξη τους, ήταν τα θετικά στοιχεία. Το αρνητικό ήταν ότι αυτή η πλήρης υιοθεσία δεν είχε όριο. Έδινε πολλά είναι η αλήθεια και απαιτούσε περισσότερα. Αυτό σημαίνει συνεχή πίεση και απόδοση στο κόκκινο. Στην αρχή της Πανεπιστημιακής μας καριέρας είμασταν όλοι στρατιώτες στις επάλξεις. Για παράδειγμα θα αναφέρω ότι, κάποτε αποφασίστηκε να λάβουμε μέρος με εισηγήσεις σχεδόν όλα τα μέλη του διδακτικού προσωπικού του γνωστικού αντικειμένου που υπηρετούσαμε, σε Πανελλήνιο Συνέδριο στην Κρήτη. Πολλοί από εμάς θα εμφανιζόμασταν για πρώτη φορά ενώπιον του κοινού. Ο ίδιος με βαρύ λουμπάγκο στο κρεββάτι του ξενοδοχείου, επί ώρες και μέρες μας άκουγε να προβάρουμε, παρουσία του, τις εισηγήσεις μας. Μας διόρθωνε, θύμωνε, σούφρωνε τα φρύδια, κατέβαζε το τσαούλι (το σαγόνι), μας έστελνε να προετοιμαστούμε καλύτερα ή να αλλάξουμε την σειρά των διαφανειών και η ιστορία επαναλαμβάνονταν μέχρι να μας δώσει το ‘’νυν απολύεις’’.
Όσο τα χρόνια περνούσαν, και ανεβαίναμε τις ακαδημαϊκές βαθμίδες αναλάβαμε οι νεότεροι αυτό το έργο. Μεταδώσαμε και εμείς την πείρα μας και συνέχισαν οι ακόμα νεότεροι. Αν αυτό δεν το λέμε δασκαλίκι από γενιά σε γενιά, τότε πως να το χαρακτηρίσουμε; Εδώ θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί!! Είναι δυνατόν να τα έκανε όλα σωστά αυτός ο άνθρωπος; Να είχε μόνον επιτυχίες; Ο τέλειος λοιπόν; Όχι, δεν ήταν ούτε τέλειος, ούτε αλάνθαστος, ούτε είχε μόνον επιτυχίες. Μέσα στα τόσα πεπραγμένα έγιναν αβλεψίες, ίσως και αδικίες. Κάποιοι συνεργάτες θεώρησαν ότι δεν αξιολογήθηκαν σωστά και έμειναν πίσω. Κάποιοι άλλοι αυτομόλησαν με έντονες πικρίες. Πολλοί θεωρούσαν ότι είναι πολύ απαιτητικός, πιεστικός και εργασιομανής και σπάνια επιβραβεύει τον άλλον.
Όλοι πιεστήκαμε σε κάποιες συνεργασίες, και είτε αισθανθήκαμε παραγκωνισμένοι, είτε αντίθετα ξέπνοοι από συσσώρευση δραστηριοτήτων. Εκδηλώθηκαν διαφωνίες, ανταρσίες και προδοσίες ακόμη. Δεν θα αντικρούσω με επιχειρήματα. Ίσως σε κάθε σημαντική προσωπικότητα υπάρχουν σπέρματα αυτών των στοιχείων. Ίσως είναι νομοτελειακό. Από την άλλη πλευρά, δεν είναι εύκολο να επιβιώσεις ως δεύτερος ή τρίτος ρόλος ή κομπάρσος σε ένα θίασο και να μην αντιδράσεις ή ακόμη και να μην εξεγερθείς. Δεν είναι εύκολο να αντιμετωπίζεις ένα ‘’Ηπειρώτικο κεφάλι’’. Δεν είναι εύκολο κάτω από τον πλάτανο να ανθίσουν λουλούδια. Είναι βαριά η σκιά, πυκνή. Εξαρτάται από την προσωπικότητα σου, πόσο καλά στέκεις στα πόδια σου και τις αρχές σου.
Οι περισσότεροι από εμάς, που διαθέταμε και λίγο τσαγανό, έστω διαμαρτυρόμενοι ή διαφωνούντες τον πιστέψαμε, καταλάβαμε ότι είχαμε μια τίμια ‘’πλάτη’’ να στηριχθούμε, γίναμε από μαθητές, οπαδοί και τελικά αναδειχθήκαμε, στο βαθμό που αναδειχθήκαμε. Συμπερασματικά θεωρώ ότι ο Φ. Μήτσης ήταν μια ισχυρή προσωπικότητα την οποία πολλοί θαύμασαν, πολλοί αντιμετώπισαν με δέος και λίγοι, όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, ενοχλήθηκαν, εναντιώθηκαν, έγιναν εχθροί. Πρότυπο δασκάλου, διορατικός, αντελήφθη τα μηνύματα των καιρών και τα αξιοποίησε έγκαιρα με επιτυχία. Μεθοδικός και χαρισματικός, συνέλαβε ιδέες, κατέστρωσε σχέδια, επιλέγοντας τους κατάλληλους συνεργάτες και τα υλοποιούσε. Η υπευθυνότητα και η συνέπεια, λόγων και έργων, αποτέλεσαν βασικές αρχές του σε κάθε ενέργεια. Έντιμος, ειλικρινής, ασυμβίβαστος -για να μην πω ξεροκέφαλος-, σε θεσμούς και αρχές. Έντονα συναισθηματικός και πολύ πατριώτης. Ο Νίκος Καζαντζάκης υποστήριξε ότι: ‘’Ο ιδανικός δάσκαλος είναι εκείνος που γίνεται γέφυρα για να περάσει αντίπερα ο μαθητής του. Κι όταν πια του διευκολύνει το πέρασμα, αφήνεται χαρούμενα να γκρεμιστεί, ενθαρρύνοντας τον μαθητή του να φτιάξει δικές του γέφυρες’’. Με όλο τον σεβασμό στον ογκόλιθο της νεότερης Ελληνικής λογοτεχνίας, ας μου επιτραπεί να τροποποιήσω τον ορισμό. Ναι ο δάσκαλος γίνεται γέφυρα, ναι διευκολύνει το πέρασμα των μαθητών. Αλλά δεν γκρεμίζεται ακόμη και όταν φύγει από την ζωή.
Υπάρχουν και παραμένουν οι ιδέες το και το παράδειγμά του, σαν τα υπέροχα πέτρινα τοξωτά γεφύρια της πατρίδας μας, βαριά και πυκνοαρμολογημένα αλλά τελικά αρμονικά και ανάλαφρα, αιώνια σταθερά και χρήσιμα ακόμη, γιατί ενώνουν τον επίγειο κόσμο μας αν και δείχνουν να αγγίζουν τον ουρανό.
Β. Πανής
Ομότιμος Καθηγητής ΕΚΠΑ
Με μεγάλη χαρά δέχτηκα την τιμητική πρόσκληση της Ελληνικής Περιοδοντολογικής Εταιρείας να είμαι ένας εκ των ομιλητών στην εναρκτήρια εκδήλωσή της (18 Σεπτεμβρίου 2020) αφιερωμένη στον εκλιπόντα Καθηγητή Φώτη Μήτση, η οποία δυστυχώς δεν πραγματοποιήθηκε λόγω των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία COVID-19. Έτσι, παραθέτω το κείμενο της ομιλίας μου προς δημοσίευση στο ηλεκτρονικό περιοδικό της ΕΠΕ «Εξελίξεις στην Περιοδοντολογία». Θα αναφερθώ στις πρώτες εντυπώσεις που απεκόμισα ως φοιτητής προς Καθηγητή αλλά και στη σχέση μας όπως αυτή διαμορφώθηκε τις επόμενες δεκαετίες ως συνεργάτης του στο Πανεπιστήμιο και στην Ελληνική Περιοδοντολογική Εταιρεία.
Η προσωπικότητα κάθε ανθρώπου καλλιεργείται σε όλο του το βίο και ο Καθηγητής Φώτης Μήτσης υπήρξε ομολογουμένως σπάνια προσωπικότητα. Φτωχός και υπό πολύ δύσκολες συνθήκες τα μετ’ εμφυλιακά χρόνια, ξεκίνησε από το Φοινίκι ένα μικρό χωριό της Θεσπρωτίας στην Ήπειρο κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα και έφτασε τόσο ψηλά! Σπούδασε Οδοντιατρική (απεφοίτησε το 1951) και Ιατρική (απεφοίτησε το 1964), μετεκπαιδεύτηκε στην Αμερική όπου μαθήτευσε σε σπουδαίους δασκάλους, τους Louis Grossman στην Ενδοδοντία και Walter Cohen στην Περιοδοντολογία. Αναγορεύτηκε Διδάκτορας της Οδοντιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών το 1961. Από το 1956 που διορίσθηκε ως βοηθός στην Οδοντιατρική Σχολή Αθηνών έως το 1994 που αφυπηρέτησε, πέρασε από όλες τις βαθμίδες της ακαδημαϊκής ιεραρχίας (Επιμελητής, Eντεταλμένος Υφηγητής, Τακτικός Καθηγητής από το 1969), αλλά υπηρέτησε και από τις διοικητικές θέσεις του Κοσμήτορα και του Προέδρου της Οδοντιατρικής Σχολής και του Συγκλητικού. Με απόφαση της Συγκλήτου υπηρέτησε και ως Πρόεδρος του Νοσηλευτικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών (1985-86). Ο πρώτος και μέχρι σήμερα μοναδικός Καθηγητής της Οδοντιατρικής Σχολής που έγινε Πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών (1979-1980).
Το συγγραφικό του έργο είναι πλούσιο με περισσότερες από 150 δημοσιευμένες εργασίες σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά αλλά και εκπαιδευτικά συγγράμματα με αντικείμενο την Περιοδοντολογία, την Ενδοδοντία, την Εμβρυολογία και Ιστολογία Στόματος κ.ά. Το βιβλίο του «Εισαγωγή στην Οδοντιατρική και Ιστορία της Οδοντιατρικής» αποτέλεσε εκπαιδευτικό σύγγραμμα με πολλαπλές επανεκδόσεις. Το κύριο διδακτικό έργο του Καθηγητή Φ. Μήτση αφορούσε στην Οδοντική Παθολογία και Θεραπευτική (Ενδοδοντία – Περιοδοντολογία) από το 1956-1980 και αποκλειστικά στην Περιοδοντολογία από το 1980 έως το 1994 όταν τα δύο γνωστικά αντικείμενα (Ενδοδοντία – Περιοδοντολογία) αποτέλεσαν διαφορετικά εργαστήρια. Από τη ματιά του φοιτητή υπήρξε μεγάλος Δάσκαλος, αυστηρός στις πεποιθήσεις του και τις επιλογές του, μα συνάμα προσεγγίζοντας τους φοιτητές με αγάπη και κατανόηση παρόλο το φόβο που ενίοτε μας ενέπνεε. Δημιουργείτο σιγά-σιγά ο μύθος του πραγματικού Δασκάλου με τη βαρύτητα που έχει η λέξη αυτή. Εύστοχα αποτυπώθηκε στο εξώφυλλο του Τιμητικού Τόμου που εκδόθηκε με αφορμή την αφυπηρέτησή του το 1994 η αφιέρωση «Ο Δάσκαλός μας Φώτης Μήτσης».
Ο Καθηγητής Φώτης Μήτσης υπήρξε εμβληματική προσωπικότητα και όχι μόνο στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Παράλληλα με τις υποχρεώσεις του ως πανεπιστημιακός δάσκαλος και ως Πρύτανης, εκδήλωσε έντονη κοινωνική δραστηριότητα. Συμμετείχε σε συναντήσεις υψηλού επιστημονικού επιπέδου στην Ελλάδα, και σε διακρατικές επιτροπές αλλά, παράλληλα, απολάμβανε και την επαφή του με τους απλούς ανθρώπους. Μέρος της σοφίας του την αντλούσε από αυτούς, «…σαν τους ανθρώπους του χωριού μου» όπως έλεγε.
Μεθοδικός και οξυδερκής και μέχρι το τέλος δραστήριος. Όταν τον επισκεπτόμουν στο σπίτι του ακόμη και όταν διήνυε την ένατη δεκαετία της ζωής του, τον έβλεπα σκυφτό πάνω στο γραφείο του να γράφει, χρησιμοποιούσε τα ηλεκτρονικά μέσα, διάβαζε τα νέα του τόπου του από το διαδίκτυο, έλεγε· «… η ζωή μου χάρισε χρόνια. Πρέπει και εγώ να δώσω χρόνια στη ζωή μου». Μεγάλη κουβέντα!!
Το 2017 εξέδωσε το «ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ – Απόηχος μια ζωής» μια αυτοβιογραφία στην οποία μεταξύ των άλλων αποτυπώνονται οι βαθύτερες σκέψεις του για την αναβάθμιση της Οδοντιατρικής σε όλους τους Τομείς (εκπαίδευσης, διοίκησης κ.ά.). Θα σταθώ όμως στο πώς οραματιζόταν την Κοινωνική αποστολή του οδοντιάτρου και τον επαγγελματικό του ρόλο απέναντι στους ασθενείς.
Αναφέρει ο ίδιος στον Πρυτανικό του λόγο κατά την επίσημη εγκατάσταση των Πρυτανικών Αρχών δεκαετίες πριν:
…..Έτσι ο οδοντίατρος στην εποχή μας αισθάνεται περήφανος για το ρόλο που έχει να επιτελέσει και υπεύθυνος για τη μελλοντική αποστολή του, που αποσκοπεί στην οργάνωση της προληπτικής και θεραπευτικής του προσφοράς στην σύγχρονη κοινωνία…….
……Η ανάγκη για ένα κοινωνικό πρόγραμμα οδοντιατρικών υπηρεσιών, που θα ανυψώνει τον άρρωστο και θα τον καθιστά αντικείμενο σεβασμού, συμπαθείας, και προσωπικής επαφής, ολοένα μεγαλώνει. Και συνεχίζει……
……Γι’ αυτό και η δημιουργία μιας Κοινωνικής Οδοντιατρικής, που σημαίνει οργάνωση της δημόσιας οδοντιατρικής υγείας και ανάπτυξη προγραμμάτων προλήψεως σε κοινωνικό επίπεδο, πρέπει να αποτελεί σήμερα τον κύριο στόχο για μια σύγχρονη μορφή Οδοντιατρικής.
Καταλήγει δε με τη βαθιά ενσυναίσθηση που τον διέκρινε κυρίως για τα αδύναμα στρώματα της κοινωνίας μας, ……..Προτού λοιπόν κάποια επιτροπή ή κάποιος πολιτικός φορέας επιβάλλουν – γιατί έχουν και τη δύναμη και ίσως και το δικαίωμα – τί πρέπει να κάνουμε, ας προχωρήσουμε μόνοι μας σε λύσεις. Το να χαμηλώσουμε το επίπεδο της φροντίδας για τους ασθενείς μας, επειδή υφιστάμεθα περιορισμούς στα προνόμια μας, είναι σαν να μετατρέπουμε τους ασθενείς μας σε θύματα. Έτσι μπορεί να καταστρέψουμε μέσα σε λίγες στιγμές ό,τι κερδήθηκε για το επάγγελμά μας μέσα σε πολλούς αιώνες.
Κάνοντας μια αποτίμηση της επί 40 έτη συνεργασίας μας ευθέως ομολογώ ότι η ακαδημαϊκή μου πορεία συνδέθηκε απόλυτα με τον Καθηγητή Φώτη Μήτση. Από τότε που επιλέγειν ως υποβοηθός στην τότε έδρα της Οδοντικής Παθολογίας και Θεραπευτικής στην οποία ήταν Διευθυντής, μέχρι και την αφυπηρέτησή του. Τα πρώτα 8 χρόνια μετά την αποφοίτησή μου και μέχρι να διορισθώ στη θέση του Λέκτορα έγινα δεκτός ως υποβοηθός. Η προσήλωση μου στις εκπαιδευτικές δραστηριότητες και η συνέπειά που επέδειξα σε ό,τι μου ανατίθετο όλα αυτά τα χρόνια φαίνεται ότι αξιολογήθηκαν δεόντως από τον Καθηγητή, αλλά και τα υπόλοιπα μέλη του διδακτικού προσωπικού του Εργαστηρίου, για τη μετέπειτα πορεία μου στην Οδοντιατρική Σχολή.
Ήταν ο Καθηγητής που μου άνοιξε το δρόμο για τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στη Βέρνη της Ελβετίας υπό τον Καθηγητή N.K. Lang, κάνοντας χρήση της υποτροφίας «Παπαβραμίδη» που εκείνη τη χρονιά δινόταν σε απόφοιτο της Οδοντιατρικής Σχολής. Η συνεργασία μας συνεχίστηκε και στην Ελληνική Περιοδοντολογική Εταιρεία (ΕΠΕ). Ουσιαστικά ήταν ο ιδρυτής και η ψυχή της εκδηλώνοντας αμείωτο το ενδιαφέρον του μέχρι το τέλος της ζωής του. Μεταξύ άλλων υπήρξε και ο εμπνευστής της επιστημονικής έκδοσης της Εταιρείας που φέρει τον τίτλο «Περιοδοντολογικά Ανάλεκτα» και επιθυμώ να αναφερθώ ιδιαίτερα στη συνεργασία μας αυτή και στην πορεία του περιοδικού μέχρι σήμερα.
Ο Καθηγητής Φώτης Μήτσης προκειμένου να μεταφέρει τις ιδέες του, για το πώς θα γινόταν εφικτή η έκδοση ενός περιοδικού με αυστηρά περιοδοντολογικό περιεχόμενο και ενδιαφέρον, κάλεσε στο σπίτι του ένα κυριακάτικο πρωϊνό του 1989 τους συνεργάτες του από το Πανεπιστήμιο κ. Ιωάννη Βρότσο και τον υπογράφοντα αυτό κείμενο. Το εγχείρημα ήταν πρωτότυπο και ως εκ τούτου δύσκολο, γιατί μέχρι τότε κανένα επιστημονικό περιοδικό οδοντιατρικού περιεχομένου στην Ελλάδα, δεν περιόριζε την ύλη του σε άρθρα που να εστιάζουν σε μία ειδικότητα. Μεταξύ των άλλων που συζητήθηκαν, ο Καθηγητής πρότεινε η ονομασία του εκκολαπτόμενου επιστημονικού περιοδικού να είναι «Περιοδοντολογικά Ανάλεκτα». Ο τίτλος ήταν πρωτότυπος με τη λέξη «Ανάλεκτα» [1] να εντυπωσιάζει και να εκπλήσσει ευχάριστα. Κανένα επιστημονικό περιοδικό στον ιατρικό χώρο μέχρι τότε δεν περιελάμβανε τη λέξη «Ανάλεκτα» στον τίτλο του. Σύμφωνα με τον Κατάλογο του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης, συναντάται σήμερα σε 20 τίτλους ελληνικών επιστημονικών περιοδικών κυρίως φιλολογικού περιεχομένου, ενώ υπάρχουν και ιατρικά ανάλεκτα σε 2-3 αναφορές. Στην παγκόσμια βιβλιογραφία συναντάται ο όρος «Analecta» σε τίτλους πολλών επιστημονικών περιοδικών (αρκετά στον τομέα της Ιατρικής και της Βιολογίας).
[1] «Ανάλεκτος» σημαίνει εκλεκτός, εξαίρετος. Το ουσιαστικό «Ανάλεκτα» σημαίνει άρθρα ή διατριβές ποικίλων θεμάτων που εκδίδονται μαζί.
Στον 1ο τόμο, ο Καθηγητής Φ. Μήτσης γράφει «αντί προλόγου»…………….. Τα «Περιοδοντολογικά Ανάλεκτα» είναι μία εκδοτική προσπάθεια που έχει στόχο να εκφράσει την περιοδοντολογική παρουσία στον ελληνικό χώρο και φιλοδοξεί να συμβάλλει στη γνώση και την επιστημονική ενημέρωση σε όλο το φάσμα της Περιοδοντολογίας. Εκδίδονται σε μια εποχή που η Ελληνική Περιοδοντολογία αρχίζει να ενηλικιώνεται μετά από δύσκολη πορεία. Η απόφαση για την έκδοση αυτή, που είναι υλοποίηση μιας παλαιότερης ιδέας, ανήκει στο σημερινό Διοικητικό Συμβούλιο της Ελληνικής Περιοδοντολογικής Εταιρείας, που μου ζήτησε να αναλάβω την επιμέλεια και τον συντονισμό της έκδοσης των «Περιοδοντολογικών Αναλέκτων» ως Επιστημονικός Εκδότης…..».
Όλα αυτά τα χρόνια τα «Περιοδοντολογικά Ανάλεκτα» καθιερώθηκαν ως ένα περιοδικό υψηλού κύρους. Εκδίδονται ανελλιπώς από το 1990 και μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει 26 τόμοι. Έχουν δημοσιευθεί 333 άρθρα υπό τη μορφή βιβλιογραφικών ανασκοπήσεων, ερευνητικών και κλινικών θεμάτων, επίκαιρων θεμάτων, παρουσίασης ενδιαφερόντων κλινικών περιστατικών κ.ά. Στην ύλη των Περιοδοντολογικών Αναλέκτων συμπεριλαμβάνονται επίσης πλήρεις παρουσιάσεις ή εκτενείς περιλήψεις των Συμποσίων, των Ημερίδων και των άλλων επιστημονικών εκδηλώσεων της ΕΠΕ. Υπάρχει επίσης ενημέρωση για τα δρώμενα και τις εκδηλώσεις της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Περιοδοντολογίας και βιβλιοκρισίες. Ο Καθηγητής Φ. Μήτσης παρέμεινε επιστημονικός εκδότης μέχρι και την έκδοση του 7ου τόμου (1996).
Στη θητεία μου ως Προέδρου της ΕΠΕ το 2012 εισηγήθηκα και το Δ.Σ. της Εταιρείας ομόφωνα έκανε αποδεκτή τη θέσπιση Βραβείου με την επωνυμία «ΒΡΑΒΕΙΟ ΦΩΤΗ ΜΗΤΣΗ», το οποίο τιμητικά απονέμεται σε Έλληνες, Κυπρίους ή άλλους ομογενείς οδοντιάτρους ηλικίας μέχρι 32 ετών. Οι υποψήφιοι θα πρέπει να έχουν περατώσει επιτυχώς τον πρώτο κύκλο μεταπτυχιακών σπουδών στην Περιοδοντολογία. Επίσης η ΕΠΕ το 2011 εξέδωσε έναν καλαίσθητο τόμο – χρονικό για τα 30 χρόνια από την ίδρυσή της όπου η ηγετική φυσιογνωμία του Καθηγητή Φώτη Μήτση αποτυπώνεται σε όλη την πορεία της.
Αυτός ήταν ο Καθηγητής Φώτης Μήτσης. Έχοντας υψηλά τα ιδανικά του και τις δημοκρατικές αξίες έβλεπε πολύ μπροστά, ακόμη και τότε που οι συνθήκες στα πανεπιστήμιά μας, αλλά και στη χώρα μας γενικότερα, χαρακτηρίζονταν από βαθειές αναστολές που συντηρούσαν σίγουρα τη στασιμότητα αν δεν οδηγούσαν σε οπισθοδρόμηση. Από τους στυλοβάτες της Οδοντιατρικής Σχολής και της Επιστήμης μας γενικότερα, έφυγε με ψηλά το κεφάλι αλλά στενοχωρημένος. Από την αφυπηρέτησή του και μετά δεν ξαναπέρασε το κατώφλι της Σχολής. «… Μα κύριε Καθηγητά» τον ρωτούσα, «πως είναι δυνατόν εσείς με όλη αυτή την πορεία να μην επισκέπτεσθε τη Σχολή, να βλέπετε τους συναδέλφους σας….», φυσιολογικό ήταν και είναι οι αφυπηρετούντες συνάδελφοι να διατηρούν μια επαφή και κυρίως με το Εργαστήριο που επί χρόνια υπηρετούσαν. «Αφού δεν με θέλουν, με αισθάνονται ξένο…» απαντούσε στεναχωρημένος θέλοντας να αποφύγει τη συζήτηση. Δυστυχώς παρατηρούνται παρόμοιες συμπεριφορές ως αποτέλεσμα των αντιπαραθέσεων και στους Πανεπιστημιακούς χώρους. Ουδείς αλάθητος.
Όμως, σε καμία περίπτωση δεν αξίζει να φεύγει κανείς φορτωμένος με τέτοια συναισθήματα και κυρίως άτομα που επί δεκαετίες τίμησαν με την παρουσία τους τα Πανεπιστήμια μας.
Older Posts